Szlak pałaców

Vrchlabí Náměstí - Vrchlabí Náměstí

Śladami karkonoskiej szlachty
[27km/651m; MTB, Trek]

Szlak pałaców zaprowadzi nas do czasów, kiedy Karkonosze
wraz z przedgrzem podzielone były między konkurujące ze sobą
szlacheckie rody. Znajdziemy się w XVI w., kiedy rody te budowały
renesansowe pałace.
W poł. XVI w. wśród miejscowej szlachty spowodował zamieszanie
młody specjalista do spraw górnictwa Krzysztof Gendorf. Przybył on
z Karyntii i został królewskim radcą ds. górniczych oraz monetarnych.
Szybko zorientował się, jakie bogactwa naturalne kryją w sobie
Karkonosze. W 1533 r. kupił dominium vrchlabskie, a następnie leżące
na wschodzie Trutnov i Žacléř. Gendorf na niebywałą skalę rozwinął
górnictwo i hutnictwo, w Vrchlabí wybudował największe zakłady
żelazne w Czechach. Szczególnie opłacalna była produkcja kos, które
wysyłano na eksport. Wieś Vrchlabí przekształciła się w miasto, a w
1546 r. Gendorf wybudował tu jeden z pierwszych renesansowych
pałaców w Czechach.
Jako cudzoziemiec nie miał on łatwego życia między miejscową
szlachtą. Z południa i z zachodu sąsiadowali z nim Wallensteinowie
(Waldsteinowie), którzy czuli się przez niego zagrożeni i nieustannie
dawali temu wyraz. Kradli mu bydło, niszczyli kopalnie i kuźnie,
tarasowali Łabę, ażeby nie mógł spławiać z gór drewna koniecznego
dla kopalni i hut, zbrojnie napadali granice jego włości.
Waldsteinowie początkowo kierowali swym rozległym majątkiem
z zamku w Stěpanicach (dziś ruiny), jednak w wyniku dziedziczenia
majątek został podzielony na 2 części, z których jedna została następnie
sprzedana. Funkcję zamku przejęły początkowo dwa mniejsze
zameczki, a następnie – w II poł. XVI w. – renesansowe pałace. Pałac
w Horní Brannej kazał wybudować Zdeněk von Waldstein, pałac w
Jilemnicy zbudowali nowi właściciele, ród Křineckich z Ronova.
Właściciele podkarkonoskich terenów często się zmieniali, majątki
raz dzielono raz łączono. Zdarzyło się jednak, że całość dostała się
pod panowanie jednego człowieka. Było to w burzliwym XVII w., na
początku wojny 30-letniej, kiedy tereny te skonfiskowane zostały przez
cesarza za udział w powstaniu przeciwko niemu. Za niewielką sumę
kupił je dowódca wojsk cesarskich, jeden z najbardziej wpływowych –
i bezwzględnych – ludzi w Europie, Albrecht von Waldstein. Produkcję
hutniczą Gendorfa przekształcił on w produkcję wojenną – produkowane
w Vrchlabí muszkiety oraz kule używane były przez wojska cesarskie
na placach boju w całej Europie. Obszary te stały się częścią
województwa frýdlanckiego, będącego swego rodzaju państwem
w państwie, wyspą dobrobytu na morzu wojną ogarniętej Europy.
Zwano je wówczas “terra felix” – szczęśliwa ziemia. Po zamordowaniu
Waldsteina za rzekomy spisek przeciw cesarzowi, majątek podzielono
między zwolenników cesarza, głównie cudzoziemców i wojskowych.
Tym samym dobiegł końca okres władzy starych czeskich rodów.
Podkarkonoskie pałace służą dziś nowym celom. W Vrchlabí i Horní
Brannej są w nich urzędy, w pałacu vrchlabskim zachował się do dziś
renesansowy piec kaflowy (prawdopodobnie taki sam był na zamku
Czarne k. Jeleniej Góry), zwiedzanie zamówić można w informacji
turystycznej. W pałacu w Horni Brannej znajdziemy małe muzeum
J.A. Komeńskiego, w jilemnickim znajduje się Muzeum Karkonoskie
z ciekawymi zbiorami etnograficznymi i historycznymi, m.in.
ekspozycją o historii narciarstwa w Karkonoszach.